દલપતરામ

દલપતરામ
કવિ દલપતરામ
જન્મની વિગત	૨૧ જાન્યુઆરી, ૧૮૨૦ વઢવાણ, સુરેન્દ્રનગર જિલ્લો, ગુજરાત, ભારત.
મૃત્યુની વિગત	૨૫ માર્ચ, ૧૮૯૮ અમદાવાદ, ગુજરાત, ભારત.
રાષ્ટ્રીયતા	ભારતીય
હુલામણું નામ	લોકહિત ચિંતક, કવિશ્વર(ફાર્બસ સાહેબે)
અભ્યાસ	સ્વામી દેવાનંદ પાસે છંદ, અલંકાર અને ભાષાનો અભ્યાસ સ્વામિનારાયણ મંદિરમાં સંસ્કૃતનો અભ્યાસ
વ્યવસાય	ફાર્બસ સાહેબ માટે ‘રાસમાળા’ની સામગ્રી માટે પરિભ્રમણ ગુજરાત વર્નાક્યુલર સોસાયટીમાં મંત્રી ૧૮૫૫- બુદ્ધિપ્રકાશનું સંપાદન ૧૮૫૮- 'હોપ વાંચનમાળા'ની કામગીરીમાં મદદ
ખિતાબ	બ્રિટિશ સરકાર તરફથી સી. આઇ. ઇ. ઇલ્કાબ
ધર્મ	શ્રીમાળી બ્રાહ્મણ હિંદુ
જીવનસાથી	રેવાબેન
સંતાન	કવિ ન્હાનાલાલ
માતા-પિતા	અમૃતબા, ડાહ્યાભાઈ ત્રવાડી

ગુજરાતી સાહિત્યના પુનરોદ્ધારક કવિ દલપતરામનું નામ અગ્રગણ્યોમાં છે. તેમનો જન્મ સૌરાષ્ટ્રના વઢવાણ ગામમાં જાન્યુઆરી ૨૧, ૧૮૨૦ના રોજ થયો હતો. કવિ દલપતરામે લોકોની જીભે રમતા અનેક કાવ્યો લખ્યા છે. આ કાવ્યો ગુજરાત રાજયની પ્રાથમિક, માઘ્યમિક શાળા અને કોલેજના વિદ્યાર્થીઓ આજે પણ અભ્યાસ કરી રહ્યા છે.

અભ્યાસ

ગામઠી નિશાળમાં અક્ષરજ્ઞાન મેળવી આઠ વર્ષની વયથી જ એમણે સામવેદનો અભ્યાસ કરવા માંડેલો. મૂળી ગામમાં જઈ તેમણે દેવાનંદ સ્વામી પાસે પીંગળ અને અલંકાર શાસ્ત્રનું જ્ઞાન મેળવ્યું અને ત્યાં સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયની દીક્ષા લીધી. અમદાવાદમાં સારસ્વત વ્યાકરણ તથા કુવલયાનંદનો અભ્યાસ કર્યો. તેમની પ્રથમ કવિતા 'બાપાની પીંપર' (૧૮૪૫) હતી. બચપણમાં એમણે ‘કમળલોચિની’ અને હીરાદંતી’ નામે બે વાર્તાઓ દોહરા ચોપાઈમાં રચેલી. ‘જ્ઞાનચાતુરી’ નામે એક ઉપદેશાત્મક કાવ્યગ્રંથ પણ લખેલો.

વ્યવસાય

કવિ દલપતરામનું બાવલું, તેમનાં સ્મારક નજીક, અમદાવાદ.

• ફાર્બસ સાહેબ માટે 'રાસમાળા'ની સામગ્રી માટે પરિભ્રમણ

• ગુજરાત વર્નાકુલર સોસાયટીમાં મંત્રી
• ૧૮૫૫ - બુદ્ધિપ્રકાશનું સંપાદન
• ૧૮૫૮ - 'હોપ વાંચનમાળા'ની કામગીરીમાં મદદ

પ્રદાન

• કવિતા, હાસ્ય કવિતા, નિબંધ, પિંગળ શાસ્ત્ર, નાટક

મુખ્ય કૃતિઓ

તેમની મુખ્ય કૃતિઓ નીચે પ્રમાણે છે.^[૧][૨]

• કવિતા - ફાર્બસ વિરહ, વેન ચરિત્ર, હુન્નર ખાનની ચઢાઇ, માના ગુણ, દલપત કાવ્યો ભાગ ૧, ૨ (૧૮૭૯, ૧૮૯૬).
• નિબંધ - ભૂત નિબંધ, જ્ઞાતિ નિબંધ.
• નાટક - મિથ્યાભિમાન, લક્ષ્મી નાટક, સ્ત્રીસંભાષણ, ગંગાબાઈ જમનાબાઈની વાત
• વ્રજભાષામાં - વ્રજ ચાતુરી.
• વ્યાકરણ - દલપત પિંગળ.
• કાવ્ય દોહન
• બાપાની પિંપર, તાર્કિક બોધ
• ગુજરાતી ભાષાના કવિયોનો ઇતિહાસ

સન્માન

• બ્રિટિશ સરકાર તરફથી સી.આઇ.ઇ. ઇલ્કાબ